Η οξεία αδενοειδίτιδα αποτελεί φλεγμονή των αδενοειδών εκβλαστήσεων (κρεατάκια) και συνήθως συμμετέχει σε μια γενικότερη φλεγμονή του ανώτερου αναπνευστικού. Η συνήθης συμπτωματολογία περιλαμβάνει φαρυγγοδυνία και δυσκαταποσία, πυρετό, κακουχία και κεφαλαλγία. Συχνά υπάρχει οπισθορρινικός κατάρρους, ρινόρροια, ένρινος ομιλία και ροχαλητό.
Η απόφραξη των ευσταχιανών σαλπίγγων δύναται να προκαλέσει εκκριτική ή οξεία μέση ωτίτιδα, ενώ μπορεί να συνυπάρχει τραχηλική λεμφαδενίτιδα. Η επαρκής ενυδάτωση, η στοματική υγιεινή, τα αποσυμφορητικά της ρινός και οι ρινοπλύσεις με φυσιολογικό ορό ή αποστειρωμένο θαλασσινό νερό, καθώς και τα αναλγητικά – αντιπυρετικά μπορούν να βοηθήσουν.
Τα αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται μόνο σε βακτηριακές λοιμώξεις. Η υποτροπιάζουσα μορφή ορίζεται ως η ύπαρξη τουλάχιστον 4 επεισοδίων αδενοειδίτιδας σε διάστημα 6 μηνών, ενώ η χρόνια μορφή με παραμονή επίμονης ρινικής δυσχέρειας, ρινόρροιας, οπισθορρινικού κατάρρου και κακοσμίας στόματος συνδέεται συχνά με σημαντική υπερτροφία των αδενοειδών εκβλαστήσεων.
Ακρογωνιαίο λίθο στη διαγνωστική προσέγγιση κατέχει η ανώδυνη ενδοσκόπηση ρινός – ρινοφάρυγγα με εύκαμπτο ινοπτικό ενδοσκόπιο, τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες.
Η οξεία αμυγδαλίτιδα (παρίσθμια) αποτελεί πάθηση κυρίως της παιδικής ηλικίας και ο β-αιμολυτικός στρεπτόκοκκος της ομάδας Α ή πυογόνος αποτελεί τον συχνότερο μικροβιακό αιτιολογικό παράγοντα. Εμπύρετο, κακουχία και κεφαλαλγία συχνά προηγούνται της φαρυγγοδυνίας – πονόλαιμου, που επιδεινώνεται με την κατάποση. Μπορεί να συνυπάρχει αντανακλαστικού τύπου ωταλγία ή και πόνος στο λαιμό λόγω της συνοδού τραχηλικής λεμφαδενίτιδας. Αρκετές φορές παρατηρείται αλλοίωση φωνής, δυσοσμία στόματος και σιελόρροια.
Διαγνωστικά χρήσιμα εργαλεία για τον προσδιορισμό του αιτιολογικού παράγοντα αποτελούν το stept – test (ταχεία αντιγονική μέθοδος ανίχνευσης του στρεπτόκοκκου), η καλλιέργεια του εκκρίματος των αμυγδαλών και η γενική εξέταση αίματος. Η σημασία του τίτλου αντιστρεπτολυσίνης (ASTO) αμφισβητείται. Αντιβίωση χρειάζεται μόνο σε περίπτωση μικροβιακής φλεγμονής και για 8-10 ημέρες.
Η χρόνια μορφή ορίζεται όταν παραμένει η φαρυγγοδυνία, η ανορεξία και δυσφαγία σε συνδυασμό με ερυθρότητα της περιοχής χωρίς μεσοδιαστήματα ίασης. Μπορεί να συνοδεύεται από παρουσία δύσοσμων αμυγδαλικών συγκριμάτων και τραχηλικής λεμφαδενίτιδας.
Οι επιπλοκές της οξείας φαρυγγοαμυγδαλίτιδας διακρίνονται σε μη πυογόνες και σε πυογόνες. Οι μη πυογόνες δεν είναι τόσο συχνές και περιλαμβάνουν την οστρακιά (πυρετός, δυσφαγία, κιτρινωπό μεμβρανώδες εξίδρωμα που καλύπτει τον φάρυγγα και τις αμυγδαλές, διάχυτο ερυθηματώδες δερματικό εξάνθημα και γλώσσα δίκην «φράουλας»), τον οξύ ρευματικό πυρετό (αντιδραστική παραγωγή αντισωμάτων που καταστρέφουν τον καρδιακό ιστό με αποτέλεσμα ενδοκαρδίτιδα, μυοκαρδίτιδα ή περικαρδίτιδα) και την μεταστρεπτοκοκκική σπειραματονεφρίτιδα.
Άλλες μη πυογόνες επιπλοκές αποτελούν η PANDAS (pediatric autoimmune neuropsychiatric disorders associated with streptococcal infections), που περιλαμβάνει έμμονες ιδέες και φοβίες, καταναγκαστικές πράξεις συμπεριφοράς, ακούσιες κινήσεις και νευρωτικές εκδηλώσεις και η χορεία του Sydenham με ψυχολογικές διαταραχές και ανώμαλες χοριοειδείς κινήσεις. Η συχνότερη πυογόνος επιπλοκή αποτελεί το περιαμυγδαλικό απόστημα (Quincy) ανάμεσα στην αμυγδαλική κάψα και τον άνω φαρυγγικό σφιγκτήρα.
Η ανάπτυξή του επιφέρει δραματική επιδείνωση της συμπτωματολογίας με κακουχία, υψηλό πυρετό και έντονη δυσφαγία. Χαρακτηριστικό σύμπτωμα αποτελεί ο τρισμός με δυσκολία ή αδυναμία διάνοιξης του στόματος. Διαπιστώνεται διόγκωση της μαλθακής υπερώας με τη σύστοιχη αμυγδαλή να παρεκτοπίζεται προς ή πέταν της μέσης γραμμής. Η παρακέντηση με βελόνη επιβεβαιώνει τη διάγνωση (και τη διαφοροδιάγνωση με τον περιαμυγδαλικό φλέγμονα) και ακολουθεί η παροχέτευση.
Άλλες εν τω βάθει τραχηλικές φλεγμονές αποτελούν τα πλαγιοφαρυγγικά αποστήματα, με δυσκαταποσία, τρισμό, δυσχέρεια αναπνοής με μονόπλευρο οίδημα του φάρυγγα που εξελίσσεται σε ξυλώδες διάχυτο οίδημα τραχήλου. Απαιτείται τραχηλική υπερηχογραφία και συχνά αξονική τομογραφία της περιοχής για τη διάγνωση και προσδιορισμό της επέκτασης της νόσου.
