Ως Χρόνια Μέση Ωτίτιδα (ΧΜΩ) χαρακτηρίζεται κάθε φλεγμονώδης πάθηση του μέσου ωτός ανεξάρτητα από την αιτιοπαθογένειάπου συνεπάγεται μόνιμες, μη αναστρέψιμες παθολογοανατομικές αλλοιώσεις στην ανατομία του μέσου ωτός. Διάφοροι αλληλοσχετιζόμενοι παράγοντες, όπως η επιμόλυνση και η δυσλειτουργία της ευσταχιανής σάλπιγγας συμβάλουν στην παθογένεια της χρόνιας μέσης ωτίτιδας. Οι πιο κοινές μορφές της είναι η διάτρηση της τυμπανικής μεμβράνης, η ατελεκτασία, η τυμπανοσκλήρυνση και το χολοστεάτωμα.
Οι διατρήσεις προκαλούνται κυρίως λόγω επανειλημμένων λοιμώξεων ή τραυματισμών και διακρίνονται σε μεγάλες και μικρές, σε κεντρικές και περιφερικές ανάλογα με την εντόπισή τους. Η ατελεκτασία προκαλείται από εισρόφηση του τυμπανικού υμένα επί του ακρωτηρίου (έσω τοίχωμα μέσου ωτός) και της ακουστικής αλύσου, με αποτέλεσμα μια μερική ή ολική απόφραξη της τυμπανικής κοιλότητας. Η εισρόφηση του τυμπάνου συνοδεύεται και από ατροφία λόγω καταστροφής της μέσης στιβάδας αυτού.
Η τυμπανοσκλήρυνση είναι αποτέλεσμα προηγηθείσας επίμονης και μακράς εκκριτικής μέσης ωτίτιδας ή και μετατραυματικής αιτιολογίας. Οι τυμπανοσκληρυντικές πλάκες έχουν σχεδόν λευκό χρώμα και αποτελούνται από ακυτταρική υαλίνη και εναποθέσεις ασβεστίου εντός της μέσης στιβάδας του τυμπανικού υμένα και του υποβλεννογόνιου ιστού του μέσου ωτός. Μια μη φυσιολογική ανάπτυξη του δέρματος στο μέσο αυτί πίσω από το τύμπανο καλείται χολοστεάτωμα.
Επανειλημμένες μολύνσεις και / ή μία προσωρινή ή μόνιμη διάτρηση του τυμπάνου μπορεί να επιτρέψει την είσοδο δέρματος εντός του μέσου ωτός. Χολοστεατώματα συχνά αναπτύσσονται ως κύστεις ή σακουλάκια με στρώσεις δέρματος όπως το κρεμμύδι, τα οποία συσσωρεύονται στο εσωτερικό του μέσου ωτός . Με την πάροδο του χρόνου το χολοστεάτωμα μπορεί να αυξηθεί σε μέγεθος και να καταστρέψει τις γύρω οστικές δομές του μέσου αυτιού, γεγονός που οδηγεί κυρίως σε απώλεια ακοής και δύσοσμη ωτόρροια. Μόνιμη απώλεια ακοής, ζάλη, εμβοές και σπανιότερα παράλυση του προσωπικού νεύρου μπορεί να προκύψει από τη συνεχή ανάπτυξη του χολοστεατώματος. Το χολοστεάτωμα συνήθως δημιουργείται λόγω της κακής λειτουργίας της ευσταχιανής σάλπιγγας, καθώς και από χρόνια μόλυνση στο μέσο αυτί.
Κύριος ρόλος της ευσταχιανής σάλπιγγας είναι να μεταφέρει αέρα από το πίσω μέρος της μύτης μέσα στο μέσο ους για να εξισωθεί η πίεση στο αυτί (συμβάλλει βέβαια και στην εκκαθάριση του μέσου ωτός). Όταν οι ευσταχιανές δυσλειτουργούν (ίσως οφείλεται σε αλλεργία, κρυολόγημα ή ρινίτιδα ή και σε κατασκευαστική κακή λειτουργία), ο αέρας στο μέσο αυτί απορροφάται από τον οργανισμό, δημιουργώντας ένα μερικό κενό – αρνητική πίεση στο αυτί. Η πίεση αυτή δύναται να δημιουργήσει μία σακούλα ή σάκο με την εισολκή του τυμπανικού υμένα, ιδιαίτερα στις περιοχές που έχουν αποδυναμωθεί από προηγούμενες τυχών λοιμώξεις. Αυτό μπορεί να μετεξελιχθεί σε ένα σάκο συνεχώς αυξανόμενο και να γίνει τελικώς ένα χολοστεάτωμα με διαβρωτική τάση.
Υπάρχει και μια σπάνια συγγενής μορφή χολοστεατώματος (υπάρχει κατά τη γέννηση) λόγω υπολειμματικού δέρματος στο μέσο αυτί ή πλησίον αυτού. Η εξέταση από ωτοχειρουργό με μικροσκόπιο μπορεί να επιβεβαιώσει την παρουσία ενός χολοστεατώματος. Αρχική θεραπεία μπορεί να αποτελεί ένας προσεκτικός καθαρισμός με αναρρόφηση, χρήση κατάλληλων ωτικών σταγόνων και αντιβιοτικών. Στόχος της θεραπείας είναι να ελεγχθεί η φλεγμονή και να σταματήσει η ωτόρροια (με απλά λόγια να στεγνώσει το αυτί). Παράλληλα επιδιώκεται η αποκατάσταση της ακοής όπου και όσο αυτό είναι δυνατόν. Συνήθως βέβαια για την κατά το δυνατόν οριστική λύση απαιτείται χειρουργική θεραπεία, τόσο για την ανακούφιση των ασθενών από τα δυσάρεστα συμπτώματα, αλλά και για να προστατευθεί ο ασθενής από σοβαρές επιπλοκές (ίλιγγος – αστάθεια, κώφωση, παράλυση προσώπου, μηνιγγίτιδα ή εγκεφαλικό απόστημα).
Εξετάσεις ισορροπίας και αξονική τομογραφία του αυτιού (λιθοειδούς 3 επιπέδων υψηλής ευκρίνειας) συνήθως είναι απαραίτητες. Η χειρουργική επέμβαση γίνεται με γενική αναισθησία στις περισσότερες περιπτώσεις. Ο πρωταρχικός σκοπός της χειρουργικής επέμβασης είναι να απομακρυνθεί το χολοστεάτωμα για την εξάλειψη της λοίμωξης και να δημιουργηθεί ένα ξηρό αυτί. Στον ίδιο χρόνο δύναται να γίνει αποκατάσταση τυχών ακουστικής απώλειας. Επίσης, μια δεύτερη χειρουργική επέμβαση είναι μερικές φορές απαραίτητη τόσο για να διασφαλιστεί ότι το χολοστεάτωμα έχει εκριζωθεί, καθώς και να επιτευχθεί η ανοικοδόμηση των ενδεχομένως κατεστραμμένων οστών του μέσου ωτός (οσταριοπλαστική). Στους περισσότερους ασθενείς μία διανυκτέρευση στο νοσοκομείο είναι απαραίτητη. Ο χρόνος μακριά από την εργασία είναι συνήθως δύο εβδομάδες. Μετά τη χειρουργική επέμβαση, οι επισκέψεις παρακολούθησης στο εξωτερικό ιατρείο καθορίζονται από το μέγεθος της επέμβασης και την συμπτωματολογία του ασθενούς.
